Web Tabanlı Öğretimde Kullanılabilirlik Özellikleri

Web Tabanlı Öğretimde Kullanılabilirlik Özellikleri

"Webbasedtraining" isimli web sayfasında ( https://www.webbasedtraining.com/trends_technologies.aspx ) konuyla ilgili şunlar belirtilmektedir ; Parson'a göre (1997) WTÖ'de tasarım; var olan ders materyalinin olduğu gibi; kullanılacak olan materyalin yetenekleri göz önünde tutulmadan, aktarılacak olan ortamın biçimsel gereklilikleri dikkate alınmadan WTÖ ortamına aktarılması ve kullanılması planlanan materyalin özelliklerine uydurmak için dersi yeniden yapılandırmak yerine var olan ders materyalini kullanmaktır.

Aynı web sayfasında web tabanlı öğretim materyalinde tasarım boyutunda kullanılabilirlik özellikleri hakkında şunlar belirtilmiştir :

• Programlama sistemlerindeki gelişmeler, ilk zamanlarda görünen arayüz tasarım eksikliklerini azaltarak etkileyici ve kolay kullanımlı arayüzler gelişimi sağlamaktadır (Squires ve Preece, 1996).


• Sınıf ortamının ve uzaktan öğretim uygulamalarının en başarılı örnekleriye birlikte web teknolojisinin yetenekleri de kullanılmalıdır (Welsh, 1997).


• Yalnızca öğretilecek içerik'ten çok öğrenci ve ihtiyaçlarına yoğunlaşılmalıdır (Dillon ve Zhu, 1997).


• Dersin tasarımı ve geliştirilmesi ile aynı zamanda ekran ve arayüz tasarım senkronize (eş zamanlı biçimde uyumlu) olmalıdır (Jones ve Okey, 1995).


• Ders için en uygun biçimsel gelişim işleyiş planı geliştirilmeli. İşleyiş içindeki her adım öğrenci (kullanıcı ya da katılımcı) ihtiyaçları doğrultusunda belirlenmeli. Dinleme, plan, tasarım, test, oluşturma, sunma, izleme ve iyileştirme. Kalite ise sürecin tam anlamıyla tamamlaması sonucunda oluşmaktadır.


• Öğrenim hedeflerinin gerektirdiği özellikler dikkate alınarak çalışmada kullanılacak medya türleri seçilmelidir. Teknolojiyi sadece kullanmak veya gösteriş yapmak amacıyla kullanmak anlamlı değildir. Bir video filmi göstermeyi planlamadan önce bu filmin öğreteceğiniz konuyu ne derece destekleyeceği dikkate alınmalıdır. WTÖ uygulamasındaki meyda türlerinin mantıklı seçimi ve teknolojinin bu anlamda etkin kullanımı, öğrenmeyi ve öğrenci performansını artıracak aynı zamanda da öğrencilerin uygulama hakkında daha olumlu düşünmelerini sağlayacaktır.


• Öğrenciye bilgi ile yeterli oranda etkileşim yapabilme şansı verilmelidir. Akıllı eğitsel tasarım öğrencinin aklında bir fikir oluşmasına olanak sağlar. HTML, Java, Shockwave ve Flash gibi nesne-tabanlı programlama yazılımları öğrenciyi eğitsel tasarım içindeki öğelerle (butonlar, etkileşimli resimler, menü kontrolleri, ses tanıyıcılar, ekran üzerinde taşınabilir nesneler, veri girişi alanları) etkileşim kurmasını sağlar. Özellikle üzerinde durulması gereken konu; ekranda tıklanacak bir sürü alanın veya nesnenin olmasından çok öğretilecek bilgi ile mantıklı ve etkin etkileşimin desteklenmesidir. Tasarlanacak etkileşimler, bilgisel ve bilişsel becerileri test etmeli veya öğrencinin ileri öğrenme aşamalarında kullanabileceği daha fazla bilgiyi aktif hale getirmelidir.


• Öğrencinin (kullanıcı veya katılımcı) becerileri ve öğrencinin kendi belirlediği veriler doğrultusunda uygulama tasarlanmalıdır. Öğrenci uygulamayı kullanım sırasında herhangi bir kavram veya işlem ile ilgili bir zorluk yaşıyorsa, öğrenciye ek bilginin sunulması, desteklenmesi veya alternatif kaynaklar (başka dersler, yayınlar, çevrimiçi/çevrimdışı bağlantılarla) sağlanması gerekir. Kavram veya öğrenimin ileri aşamalara geçmesini zorlaştırabilecek öğrenciden gelen veriye anlamlı dönüt sağlanmalıdır.


• İnsanların farklı biçimlerde öğrendikleri unutulmamalıdır. Görsel öğrenenler kavramları ve birbirleri arasındaki ilişkileri anlayabilmek için mümkün olduğunca çok ilüstrasyon ve resme ihtiyaç duyarlar. Sözel öğrenenler ise çoğunlukla yazılı materyalleri kullanırlar. Bu nedenle bilgi sözel ve görsel öğrenenlerin hepsine eşit derecede hitap edecek şekilde sunulmalıdır.


• Doğrusal düşünmeden dolayısıyla doğrusal tasarımdan kaçınılmalıdır. Katı yapısalcılık, en üstten alta eğitsel tasarım yaklaşımı birçok öğrencinin özelliklerine ve gereksinimlerine uymamaktadır. Web tabanlı öğretim, hatta web'in kendisi, öğrenmek için kullanıcının kendi amaçlarına en uygun olan yönü yine kendinin belirlediği farklı medyalar dünyasıdır. Bir ders süresince öğrenciye izleyeceği bir yol "önermek" kabul edilebilirken, doğrusal tasarım ve seçme şansı verilmeden önceden belirlenmiş bir yolu öğrenciye sunmak wtö'in yapısına uymamaktadır. İyi bir wtö tasarımı öğrenciye "ortada başlama ve başlangıçta bitirme" olanağı sağlar. Bu anlamda başlangıç, öğrencinin başlamak için seçtiği yer bitiş de durduğu yerdir.


• Öğrenciye saygı gösterilmelidir. Eğitsel anlamda herhangi bir önemi olmayan, dışlayıcı veya küçümseyici içerik veya dönütten kaçınılmalıdır. Dönütlerde "Hayır, geri zekalı. Kötü seçim" vb gibi bir tarz yerine "Daha iyi seçim….olabilirdi" veya "Doğru seçim…..olmalıydı" gibi ifadeler kullanılmalıdır. İnsanların okuma hızları farklıdır bu nedenle kısa sürede ekrandan kaybolacak bilgi gösterilmemelidir. Sonuçta WTÖ'de özellikle çok da gerekli olmayan bilgiler için uzun yükleme zamanları can sıkıcı olabilmektedir. Yüklenen her bir bit bilginin değeri olmalıdır.


• Tasarım kullanımdan önce gerçek öğrenciler üzerinde test edilmelidir. Bu test hem eğitsel tasarıma hem de uygulamanın kullanıcı arayüzüne (ikonlar, butonlar, menülerin kullanımı vb) uygulanmalıdır. Kişisel kullanım kavramınız hedef kitleniz için uygun olmayabilir. Bu anlamda kullanılırlık uzmanına, insan faktörleri uzmanına veya bir bilişsel psikoloğa danışılmalıdır. Kötü tasarımlı uygulamalar öğrencide moral bozukluğuna neden olup öğrenmesinde engel teşkil edebilmektedir.