Web Tabanlı Öğretimde Uygulama Geliştirme Süreci

Web Tabanlı Öğretimde Uygulama Geliştirme Süreci

"Webbasedtraining" isimli web sayfasında ( https://www.webbasedtraining.com/trends_technologies.aspx ) web tabanlı öğretimin (WTÖ) ve web tabanlı performans destek sisteminin (WTPDS) başarısı geliştirme sürecindeki tüm adımların tam anlamıyla gerçekleştirilmesine bağlı olduğu belirtilmektedir. Yine aynı web sayfasındaki bilgilere göre; eğitsel sistem tasarım geliştirme (Instructional Systems Design/Development) sınıf ve bilgisayar tabanlı öğretim tasarımı yaklaşımına model oluşturmaktadır. Aşağıda belirtilen adımlar, temelleri alınmış özellikleri ile bahsedilen modelin kısaltılmış açıklamaları bulunmaktadır.

•  Kullanıcı İhtiyaç Analizi

Kullanıcının (öğrencinin) WTÖ veya WTPDS ile neye erişmek istediğine karar verilmesidir. Projenin sonuçları neler olacaktır ? Uygulama bireysel gelişimi sağlayabilecek midir? Varolan öğretimi mi destekleyecek ya da yerini mi alacaktır ? Kullanıcı öğretimi daha kapsamlı bir bilgi sistemine entegre edilmesini ister mi? Bu aşamada uygulamayı geliştiren ile kullanıcı WTÖ veya WTPDS'in ihtiyaçlara cevap veren en iyi seçim olup olmadığına karar vermelidirler. Sorumlular : proje yöneticisi, eğitim tasarımcıları

•  Yapılacaklar / Kullanıcı Analizi

Kullanıcı/Öğrenci kendi işinde uygulayabilmesi için tam olarak neyi bilmesi gereklidir ? Öğretim, becerileri ve bilgiyi ve/veya davranışları mı geliştirmelidir ? İş performansının artırılması için bilgi sisteminin hangi bileşeni kullanıcıya açık olmalıdır ? Hedef kullanıcıların var olan bilgisayar kullanım becerileri ile eğitim seviyeleri oranı nedir ? Yapılacaklar/Kullanıcı analizi bunları sorgulayarak WTÖ'in kullanıcı ihtiyaçlarını karşılaması açısından nasıl oluşturulacağını anlamak için yapılır. Sorumlular : proje yöneticisi, konu/alan uzmanı, eğitim tasarımcısı

•  Teknik Analiz

Genellikle ilk soru kullanıcıların bilgisayar kaynaklarını içermektedir. Teknik analizin temel amacı teknik yeterlikleri belirlemektir. Kullanıcılar fiber optik bilgisayar ağ (network) yapısı kurarak ağ hızından yararlanarak çoklu ortamın (multimedya) özelliklerinden yararlanmak isteyebilirler. Bu özelliklerin kullanılabilmesi veya nasıl kullanılacağı ile ilgili uygulamada bir "Araç Kutusu" bölümü bulunmalıdır. Bu bölümde çoklu ortamdaki teknolojik özellikler açık biçimde anlatılmalıdır. Teknik analize bağlı kalınarak eğtim tasarımcısı eğitim sistemin teknik yeterliliklerini artırabilir, örneğin ses ekleyebilir. Sorumlular : proje yöneticisi, sistem analiz uzmanı

•  Arayüz Tasarımı

Geliştirme süreci içindeki en kritik aşamalardan biridir. Kullanıcı arayüzü, kullanıcının uygulama içinde tüm özellikleri mümkün olduğunca rahat kullanabilmesini sağlamalıdır. Kullanıcı merkezli tasarım gereği arayüz öğrenciye öğrenim sürecini kontrol edebilmesine olanak sağlar. Kullanıcı analiz raporu kullanıcı/bilgisayar deneyimi oranını tanımlamalıdır. Arayüz tasarımcısı da bu rapor doğrultusunda hedef kullanıcıya en uygun tasarım öğelerini seçer. Arayüz tasarımcıları yoğun ve karmaşık yönlendirmeleri öğrencilerin rahat kullanabilmesini sağlar. Arayüz tasarımcıları eğitim tasarımcıları ve müşteri/öğrenci temsilcileri ile birlikte çalışırlar. Eğer uygulamada mecazi tanımlamalar kullanılacaksa arayüz tasarımını bunları destekleyici yönde şekillendirir. Sorumlular : kullanıcı arayüz tasarımcıları, eğitim tasarımcıları

•  Kullanışlılık Testi

Arayüz gerçek veya son kullanıcılar (öğrenciler) ya da aynı beceri ve bilgi seviyesindekiler üzerinde test edilmelidir. Dikkatli gözlem, bilimsel analiz ve subjektif değerlendirme ile arayüzün etkinliğine karar verilebilir. Bu aslında test edip, iyileştiren sonra yeniden test eden döngüsel bir süreçtir. Test edilen arayüz prototipi uygulama şablonu ve teknik standart tasarımı açısından temel oluşturmaktadır. Sorumlular : kullanışlılık uzmanları, insan faktörü uzmanları, bilişsel alan psikologları.

•  Standartların Tanımı ve Tasarım Belgesi

Tasarım sürecinin ve tüm aşamaların izlenebilmesi amacıyla bir tasarım belgesi hazırlanması oldukça mantıklıdır. Teknik ekip, uygulama için gerekli yazılım, internet bant genişliği sınırları, yazılım ayarları, dosya adları ve kullanıcı arayüzü ile ilgili teknik ayrıntıları ve standartları belirtir. Proje yöneticisi uygulamanın geneli ve iç standartlarını belirtir. Web tasarımcısı (webmaster), sunucu uygunluğu, harici güvenlik ve kullanıcı erişim kontrolleri hakkındaki bilgileri verir. Eğitim tasarımcıları, uygulama öncesi yapılan analizleri, öğrenim/performans amaçlarını ve belirlenen amaçların hedefine ulaşabilmesi için belirlenen eğitim tasarımını ayrıntılı biçimde verir. Sorumlular : eğitim tasarımcıları, sistem analistleri.

•  Şablon Tasarım

Teknik ekip test edilen kullanıcı arayüz tasarımına bağlı kalarak bir şablon hazırlar. Bu şablon, önceden yerleri belirlenmiş boş sayfalarla birlikte, uygulama içinde kullanılan yön kontrollerinin yazılım kodlarını ve tekrar eden ekran öğelerini içermektedir. Sonradan diğer uygulama geliştirenler tarafından bu şablonun bileşenleri kopyalanabilir ve geliştirilebilir. Sorumlular : eğitim tasarımcıları, sistem analistleri

•  Eğitim Tasarımı

Eğitim tasarımı süreci; konusunda eğitim almış tecrübeli bir tasarımcının son kullanıcının öğrenim hedeflerini karşılayabilecek şekilde ders içeriğini sunması ve organize etmesinden oluşur. Eğitim tasarımcısı (Instructional designer – ID), alan uzmanının yardımıyla ders konusunu ana hatlarıyla anlamalı, sonra öğrenci ve ders ortamına en uygun öğretim yöntemini belirler. Eğitim tasarımcıları etkileşimlerin programlandığı ekranlardan hikaye panoları hazırlar. Basit web sayfası hazırlama programlarının yardımıyla uygulamanın ekran tasarımlarını sonradan programcıların (kod yazanlar) tamamlamasına uygun biçimde düzenlerler. Genelde kullanıcı/müşteri ve alan uzmanları konu üzerinden tekrar bir geçerler ve bu hikaye panolarının akıcılığını onaylarlar. Sorumlular : alan uzmanlarından alınan veriler doğrultusunda eğitim tasarımcıları.

•  Araçların Oluşturulması

Eğitim tasarımcılarının belirlediği hikaye panolarına bağlı kalarak medya uzmanları uygulamaları tamamlayan çeşitli içerik araçları (yazı, sabit resimler, filmler, animasyonlar, müzik, sesler, veritabanları, Flash/Shockwave etkileşimleri) yaratırlar. Kullanılacak medya (araç) tasarım belgesinde belirlenmiş standartlara birebir uygun olmalı ve kullanıcı arayüzü ile tamamiyle uyumlu çalışmalıdır. Sorumlular : eğitim tasarımcıları, grafik tasarımcıları, video hazırlayıcılar, ses tasarımcıları ve programcılar.

•  İçeriğin İşlenmesi

Ana içeriğin HTML formatına dönüştürüldüğü adımdır. HTML, sayfaların web tabanlı oluşturması için kullanılan web teknolojilerinden biridir. Genelde içerik öğeleri basit bir web editörüyle (WYSIWYG-What You See Is What You Get) hazırlanan şablona aktarılabilmektedir. İçeriğin HTML şablonlarına dönüştürme işlemi çok da karmaşık bir işlem olmadığından bu aşamada programcılara pek ihtiyaç duyulmayabilir. Hikaye panolarındaki adımların HTML içinde de kullanılabilmesine yardımcı olması açısından eğitim tasarımcılarından destek alınabilir. Sorumlular : eğitim tasarımcıları, programcılar.

•  Sunucu-Taraflı Kodlama

Dinamik sayfaların hazırlanması, performans kayıtlarının tutulması, öğrenci bilgilerinin tutulması ve internet güvenlik ölçütlerinin kullanılabilmesi için sunucu-taraflı yazılımlardan yararlanılır. Dinamik verileri (ağ durumu, uygulama öğeleri vb) içeren web sayfaları öğrenciye zengin veri dönütü sunmaktadır. WTÖ/WTPDS yapısı gereği öğrencinin performansını ve kullanım bilgilerini kayıt etmesi gerekebilmektedir. Programcılar bunların yapılabilmesi için ya ayrı kodlar yazarlar ya da arka planda başka uygulamalardan yararlanırlar. Sorumlular : programcılar.

•  Site'nin (Web sitesi) Devamlılığı

Proje belgeleri ve yardımcı bilgisayar dosyaları bir süre sonra site içinde dağınık durumda ve kontrol edilemez hale gelebilirler. Proje site yöneticisinin projenin kontrolünü sağlayabilmesi için herkese izlemesi gerektiği prosedürleri önceden oluşturması gereklidir. Sorumluların dosyaları kontrol edebilmeleri için elverişli bir çok site yönetimi aracı mevcuttur. Sorumlular : programcılar ve sistem yöneticileri

•  Web Sunucusu Yönetimi

Proje dosyalarının sunucuya yüklenmesinden sonra sunucu içeriğinin (kullanılan içerik türleri, ders modülleri/performans sistemi, kullanıcı erişim sınırlamaları, veritabanı desteği, dış bağlantıların (link) izlenmesi ve güncellenmesi) kullanımını kontrol etmesi gereklidir. Sorumlular : sistem yöneticileri ve webmaster (web tasarımcısı).

•  Değerlendirme ve Güncelleme

Kullanıcı/müşteri ihtiyaç ve işlem/kullanıcı analizlerinin nerelerinde tamamlanan hedefler tanımlanmıştır ? Testlerin ve değerlendirmenin sıklığı ve sürekliliği asılnda öğretim uygulamasının önceden farkedilemeyen zayıflığının bir göstergesidir. Bundan dolayı bazı sayfaların veya içerik bölümlerinin tekrar tasarlanması ihtiyacı doğabilir. Kullanıcı arayüzünün test edilmesi süresince kullanışlılık öğeleri baz alınmalıdır. Ek özellikler veya içerikte olası eklentiler kullanıcı arayüzünün güncellenmesini gerektirebilir bu da yeni bir arayüz testi demektir. Web tabanlı sistemin avantajları burada kendini göstermektedir. Geleneksel öğretim uygulamaları ve bilgi sistemlerinde güncelleme ve değişiklik WTÖ'deki kadar kolay ve hızlı olmayabilir. Sorumlular : projedeki tüm pozisyonlar.